[Galaksija]

Tečaj mjerenja svemirskih udaljenosti

7. Finale: Hubbleova konstanta

Kako što je poznato Hubbleov zakon govori o proporcionalnosti brzine udaljavanja galaktika s njihovom udaljenošću.

brzina udaljavanja = H0 udaljenost .

Kako se galaktike osim zbog ekspanzije svemira gibaju i zbog međusobnog gravitacijskog privlačenja, Hubbleov zakon vrijedi prije svega za udaljenije galaktike, čije su brzine (obzirom na nas) zbog ekspanzije svemira mnogo veće od brzina zbog međusobnog privlačenja.

Dakle, da bismo odredili Hubbleovu konstantu treba nam pouzdano mjerenje udaljenosti neke daleke galaktike. (Brzinu udaljavanja je vrlo lako izmjeriti pomoću Dopplerovog efekta.) Jedan zgodan kandidat je spiralna galaktika M100 u Berenikinoj kosi čije su cefeide dostupne našem najboljem teleskopu.

Cefeide u M100

Hubbleov svemirski teleskop omogućuje mjerenje promjena sjaja cefeida u udaljenoj galaksiji M100. U središtima triju manjih slika, snimljenih u različitim vremenima, vidi se promjenljiva zvijezda.

[Cefeide u M100]

Foto: NASA, HST, W. Freedman (CIW), R. Kennicutt (U. Arizona), J. Mould (ANU)

Zadatak: Hubbleova konstanta
Za tipičnu cefeidu u M100, kao što je ova na gornjoj slici, mjerenja pokazuju da joj se prividni sjaj mijenja između 24.5 i 25.3 magnituda s periodom od 51.3 dana. Postupkom analognim onom kojim smo odredili udaljenost delte Cefeja odredite udaljenost do M100.

Također je poznato da se čitava galaktika M100 udaljava od nas brzinom od 1293 kilometra u sekundi. Poznavajući njenu udaljenost odredite Hubbleovu konstantu, a onda i veličinu vidljivog svemira.

Rješenja šaljite na: kkumer@phy.hr

Sada, poznavajući Hubbleovu konstantu možete odrediti udaljenost bilo kojeg dalekog svemirskog objekta putem jednostavnog mjerenja njegovog Dopplerovog pomaka. Time smo kompletirali naš svemirski metar!

Kao rezime svega, evo i grafičkog prikaza tipičnih svemirskih udaljenosti i metoda kojima ih mjerimo.

I to je to. Krenuli smo s mjerenjem sjene štapa i postepeno smo uspjeli izmjeriti svemir. Koje je ljudsko postignuće impresivnije od ovog?

Želite li znati više?
Ovaj tečaj vam omogućuje da sami odredite Hubbleovu konstantu. Ukoliko želite ove iste račune provesti na nešto ozbiljnijoj razini, kao studenti astronomije, možete pokušati izraditi vježbu izrađivanja kozmičkog metra iz praktikuma Sveučilišta u Muenchenu. (Engl.)

[leftarrow] Udaljenosti 50 pc - 20 Mpc (cefeide)


Home || Svemirski orijentiri | Tečaj mjerenja udaljenosti | Povijest svemira | Tamna tvar | Crne rupe | Pitanja | Sitemap
Send feedback to this page to: kkumer@phy.hr Last update: 2000-08-09