Kvarkovi:
Kvarkovi su čestice od kojih se sastoje svi hadroni*. Među kvarkovima
djeluju jaka sila (čiji prenosnici su gluoni). "Okusi" (tjs. vrste kvarkova)
kvarkova su: Gornji kvark, donji kvark, čudan (strani) kvark, šarmirani (čaroban) kvark,
vršni i dubinski kvark. Dodatno svojstvo kvarkova je boja (svojstva jake sile ovise o boji
kvarkova slično kao što svojstva elektromagnetskih sila ovise o nabojima). Boja može biti:
crvena, plava, zelena i anti-crvena, anti-plava, anti-zelena. Svi kvarkovi imaju spin
1/2 h/2p i barionski broj 1/3. Da bi čestica od koje se sastoji kvark postojala, boja te čestice mora biti bijela, što znači da se sve sastavne boje ponište.
| MASA KVARKOVA |
| (u GeV/c2) |
| Gornji kvark |
4*10-3 |
| Donji kvark |
7*10-3 |
| Čudan kvark |
0.15 |
| Šarmirani kvark |
1.5 |
| Vršni kvark |
180 |
| Dubinski kvark |
4.5 |
Gluoni:
Gluoni su čestice prenosnici jake sile koja djeluje između
kvarkova. Jaka sila je sastavna sila jake nukleare sile
(Yukawine sile), koja ima vrlo mali doseg i čiji prenosnici su
pioni. Njima kao i jakoj sili upravljaju zakoni Kvante
kromodinamike (QCD).
Gravitoni:
Gravitoni su čestice prenosnici gravitacijske sile. One još
nisu eksperimentalno dokazane. Spin gravitona trebao bi biti
2 h/2p. Doseg te sile je beskonačan pa se pretpostavlja da
graviton nema masu.
Mezoni:
Mezoni su grupa čestica podgrupa hadrona. Mezoni po
statistici su bozoni (imaju cjelobrojni spin). Njihove mase
sežu od 0.1350 GeV/c2 - 9.46 GeV/c2.
*Sve čestice možemo rasporediti u tri grupe: Kvanti polja
(fotoni, gravitoni...) to su čestice posrednici međudjelovanja,
leptone (elektrone, mione...) to su čestice koje ne sudjeluju u
jakim interakcijama, hadrone (protone, neutrone...) to su
čestice koje sudjeluju u jakim interakcijama. Hadroni se
dijele se na podgrupe: barione (podvrgavaju se
Fermi-Diracovoj statistici) i mezone (podvrgavaju se
Bose-Einsteinovoj statistici). Svaka od tih grupa ima svoja
posebna svojstva (brojeve): barionski broj, leptonski broj,
čudnost.
Struni (ili strune):
Struni su jednodimenzionalni osnovni objekti koji vibriraju.
Po teoriji struna sve osnovne čestice (kvarkovi, elektroni
itd.) sastoje se od struna. Upravo svojstvo i način vibracije
struna uzrokuje vrstu čestica. Strune bi trebali postojati na
Planckovoj duljini (približno 10-35 m) i trebali bi imati masu
jednaku Planckovoj masi (1.6726*10-8 kg). Postoji i teorija
superstruna koja u teoriju struna uklapa i supersimetriju.
Postoje više vrsta teorija struna koje se razlikuju po
svojstvima struna, broju dimenzija... Nabrojimo ih: Tip I, Tip
IIA, Tip IIB, Heterotic-O, Heterotic-E, 11-D Supergravitacija.
Teoretičari struna nadaju se ujediniti sve te teorije u jednu
M-teoriju (za nju se smatra da bi trebala imati 11 prostornih
dimenzija). Važnost teorije struna može se vidjeti u tvrdnjima
teoretičara struna da teorija struna je Teorija svega (T.O.E.).
O elementarnim česticama možete više saznati na Internet
stranici Particle Adventure.
Odgovorio:
Berislav Buča, 8. razred O.Š. "Spinut", Split
